Uitvinding van de maand – maart 2025

Uitvinding van de maand’ analyseert de inhoud van een octrooi, maar doet geen uitspraak over de gebruiksgeschiktheid of toelaatbaarheid van de uitvinding. De selectie van de artikels komt tot stand door een aantal IPC-klassen (International Patent Classification) waaronder regelmatig bouwgerelateerde octrooien verschijnen maandelijks te screenen op publicaties met een Belgische uitvinder of aanvrager. De aldus gemaakte selectie wordt vervolgens verfijnd in functie van het onderwerp (sanitair, schrijnwerk, ruwbouw …) en het type aanvrager (kmo, go, particuliere uitvinder), waarbij een voldoende variatie nagestreefd wordt.

De publicatie ‘Uitvinding van de maand’ heeft tot doel om de bouwsector vertrouwd te maken met octrooien en aan te tonen dat deze vorm van bescherming niet per se complexe producten hoeft te betreffen. Bovendien kunnen de hierin opgenomen artikels als inspiratie dienen voor ondernemingen die willen innoveren. Lezers die andere octrooien willen nomineren, mogen OCBC zeker contacteren.

De IPC-classificaties doen reeds vermoeden dat we hier niet te maken hebben met een traditioneel octrooi uit de bouwsector. Uit de cijfers van het Europees octrooibureau voor 2024 blijkt echter duidelijk dat computer technology, waaronder computer implemented inventions (CII) en artificiële intelligentie (AI), een sterke toename kennen. Tijd dus om eens over het muurtje te kijken! Een voorbeeld bood zich aan met bovenstaande octrooipublicatie.

Toiletten en toiletbezoeken lijken vanzelfsprekend te zijn, maar niets is minder waar. In 2003 heeft professor Clara Greed hier een boek over geschreven met als titel ‘Inclusive Urban Design: public toilets’, een klepper van 380 bladzijden met een voorwoord vanuit de World Toilet Organization (WTO). 

Het boek bespreekt onder meer het herkenbare probleem dat damestoiletten vaak langere wachttijden kennen dan herentoiletten. Genderneutrale toiletten kunnen dit probleem deels oplossen, maar nog efficiënter is een combinatie van urinoirs en toiletten. Het is immers geweten dat een toiletbezoek bij het gebruik van een urinoir korter is dan bij het gebruik van een toiletruimte. Onderstaande uitvinding heeft tot doel om dit proces efficiënter te laten verlopen, meer bepaald door het ‘nudgen’ van gebruikers om meer urinoirs te gebruiken, leegstaande toiletruimtes te vermijden en er voor te zorgen dat alle toiletruimtes voldoende gebezigd worden. 

De uitvinding betreft een werkwijze om de toegankelijkheid van toiletvoorzieningen (toilethokjes en urinoirs) te controleren aan de hand van een monitoringsysteem van hun gebruikstoestand, waarbij er een optimalisatie van het toiletgebruik nagestreefd wordt met behulp van een visuele stimulans. De uitvinding moet een vermindering van de wachtrijen mogelijk maken voor diverse combinaties van hokje(s) en urinoir(s). In principe zou deze uitvinding ook toegepast kunnen worden in andere domeinen zoals kleedhokjes in een zwembad, parkeerplaatsen in een parking of zitplaatsen in een tribune.

Het interessante aan deze uitvinding is dat ernaar gestreefd wordt om het menselijke gedrag te beïnvloeden met een visuele stimulans en door het monitoren van verschillende mogelijke combinaties van toilethokjes en urinoirs. Het uiteindelijke doel is om het gebruik van de toiletvoorzieningen te optimaliseren, bijvoorbeeld door de urinoirs maximaal in te zetten op ogenblikken dat er maar weinig toilethokjes beschikbaar zijn. 

Gelet op het feit dat veel personen minder geneigd zijn om urinoirs te gebruiken naarmate het drukker wordt, wordt er bij deze werkwijze teruggegrepen naar nudging om te komen tot een optimalere bezetting van de toilethokjes en de beschikbare vrije urinoirs. Een voorbeeld van passieve nudging dat men tegenwoordig reeds vaak aantreft in toiletruimtes, is de afbeelding van een vlieg in urinoirs. Bij de huidige uitvinding gaat het echter om een actieve en selectieve nudging, gekenmerkt door het geautomatiseerd genereren van een visuele stimulus. We kunnen in dit geval dan ook spreken over een computer implemented invention (CII), waarbij een controle-eenheid data verzamelt die door onderliggende algoritmes verwerkt worden om vervolgens het toiletgebruik (d.i. het technische effect) aan te sturen. 

Artikel 52.2 van het EPC (European Patent Convention) geeft geen positieve definitie van wat er precies verstaan wordt onder een octrooieerbare uitvinding. Octrooien kunnen namelijk verleend worden op alle gebieden van de technologie. Er bestaan daarentegen wel een aantal negatieve definities van zaken die op zich niet als uitvindingen beschouwd mogen worden. Denken we hierbij maar even aan de presentatie van de informatie (d.i. de visuele stimulans), de regels voor het zakendoen (d.i. het businessmodel) of het computerprogramma als zodanig (d.i. de software) dat op basis van de monitoring en de configuratie van de toiletruimtes een beslissing moet nemen over de toegankelijkheid van de toiletruimte en het activeren van de visuele stimulans. Daar waar de drie voormelde aspecten afzonderlijk genomen niet beschouwd mogen worden als een technische uitvinding, kunnen ze dit in combinatie met elkaar wel degelijk, zoals duidelijk mag blijken uit bovenstaande beschrijving. 

Men kan zich de vraag stellen hoe dergelijke computer implemented inventions teruggevonden kunnen worden in de octrooidatabanken. Hiervoor komen er een aantal IPC/CPC-classificaties in aanmerking die weergegeven zijn in onderstaande tabel. Deze lijst is echter niet volledig: ook andere classificaties kunnen relevant zijn, zelfs wanneer ze niet rechtstreeks verwijzen naar toepassingen binnen de bouwsector of CII.