Van octrooiaanvraag tot toegekend octrooi

Er zijn drie hoofdopties voor het aanvragen van een octrooi: 

• het indienen van een nationale, meestal Belgische, octrooiaanvraag
• het indienen van een Europese octrooiaanvraag
• het indienen van een internationale octrooiaanvraag via de PCT-procedure. 

De datum van de eerste aanvraag, de zogenoemde prioriteitsdatum, is bepalend voor de bescherming van de uitvinding. Deze datum is ook het referentiepunt voor de beoordeling van de octrooieerbaarheid: nieuwheid, inventiviteit of uitvindingswerkzaamheid en industriële toepasbaarheid. Binnen het prioriteitsjaar heeft men de mogelijkheid om het octrooi uit te breiden naar andere landen, met behoud van dezelfde prioriteitsdatum. 

Hoewel het aantrekkelijk kan lijken om meteen voor een Europese of wereldwijde octrooiaanvraag te kiezen, zijn er enkele voordelen verbonden aan het starten met een louter Belgische aanvraag: 

• lagere kosten: een Belgische aanvraag is goedkoper, zeker wanneer men nog geen zicht heeft op de landen waar men bescherming wenst
• een Belgische octrooiaanvraag resulteert altijd in de toekenning ervan: octrooiverlening is in België immers een puur administratieve handeling die geen inhoudelijke beoordeling vergt. De materiële toetsing van de op deze wijze verleende octrooien gebeurt door een rechter indien de geldigheid ervan door een derde betwist wordt
• voorlopig nieuwheidsonderzoek: tijdens het prioriteitsjaar ontvangt de aanvrager een schriftelijke opinie en een kwalitatief nieuwheidsonderzoek van het Europees Octrooibureau. Hoewel dit onderzoek voorlopig is en niet bindend voor het eventueel bekomen van een later Europees octrooi, geeft dit document wel een goede inschatting van de sterkte van de octrooiaanvraag. Bij het Europees Octrooibureau werken meer dan 6300 experten, die vaak toonaangevend zijn in hun vakgebied. Je mag er dus van uitgaan dat het nieuwheidsonderzoek en de schriftelijke opinie opgesteld worden door een expert in de materie
• tijdwinst: een Belgische octrooiaanvraag biedt extra tijd om het marktperspectief van de uitvinding te evalueren en mogelijke partners voor productie of commercialisatie te zoeken. 

Wie binnen het prioriteitsjaar besluit om de octrooiaanvraag uit te breiden, heeft twee belangrijke routes: 

• het indienen van een internationale octrooiaanvraag (via de PCT-procedure), die na de goedkeuring ervan leidt tot nationale of regionale aanvragen
• het indienen van een Europese octrooiaanvraag via het Europees Octrooibureau. 

Een derde optie, die hier echter buiten beschouwing gelaten wordt, is om de nationale Belgische octrooiaanvraag uit te breiden met aan aantal bijkomende nationale aanvragen. Het is belangrijk om te weten dat er geen ‘wereldwijd’ octrooi bestaat. Een octrooiaanvraag via de PCT-procedure kan in deze context een zekere tijdwinst opleveren, omdat er in dit geval tussen de prioriteitsdatum (de datum van de eerste aanvraag) en de beslissing om het octrooi uit te breiden naar andere landen 30 tot 31 maanden beschikbaar zijn. 

Men kan ook omgekeerd tewerkgaan en starten met het indienen van een internationale octrooiaanvraag om vervolgens België aan te duiden als land waar het octrooi gevalideerd moet worden. Dit gebeurt dan via het Europees Octrooibureau (België kan namelijk niet rechtstreeks aangewezen worden vanuit een PCT-procedure). In dit geval moet het Europese octrooi na zijn toekenning in België eerst gevalideerd worden om een Belgisch octrooi te kunnen verkrijgen. Het mag duidelijk zijn dat het met deze laatste procedure veel langer duurt vooraleer er duidelijkheid komt omtrent de octrooibescherming in België. Via de toekenning van het Europese octrooi weet men echter wel met zekerheid dat het octrooi ten gronde gecontroleerd werd. 

Ten slotte heeft men ook de Europese octrooiaanvraag. Daarbij wordt er sinds 1 juni 2023 een onderscheid gemaakt tussen Europese octrooien zonder eenheidswerking en Europese eenheidsoctrooien: 

• een aanvraag voor een traditioneel Europees octrooi zonder eenheidswerking leidt – in tegenstelling tot een internationale aanvraag – steeds tot de toekenning ervan (mits een positief onderzoek ten gronde), maar impliceert wel dat het octrooi nog per land gevalideerd moet worden 
• een aanvraag voor een Europees eenheidsoctrooi of unitair octrooi biedt momenteel een uniforme bescherming in 18 landen van de Europese Unie, waaronder België. Het grote voordeel van dit soort octrooi is dat men hiermee onmiddellijk bescherming heeft in meerdere landen. De rechtbank die hiervoor bevoegd is, is het Europees eengemaakt octrooigerecht (Unified Patent Court – UPC). De procedure is vergelijkbaar met de toekenning van een traditioneel Europees octrooi, waarbij men achteraf de eenheidswerking kan aanvragen. 

Men moet zich ervan bewust zijn dat enkel octrooien die aangevraagd worden via de Europese route inhoudelijk getoetst worden aan de octrooieerbaarheidsvoorwaarden (nieuwheid, inventiviteit en industriële toepasbaarheid) en het voorwerp uitmaken van een bindend verslag. Bij een Belgische octrooiaanvraai is dit niet het geval. 

Een octrooi verschilt van een octrooiaanvraag. Zelfs bij een toegekend Belgisch octrooi is het belangrijk om de inhoud kritisch te beoordelen. In de nieuwsbrief ‘Uitvinding van de maand’, die op regelmatige tijdstippen gepubliceerd wordt door de Octrooicel van Buildwise, wordt steeds aangegeven wat het statuut van het document is. 

In dit artikel werd een bondige samenvatting gegeven van enkele mogelijke octrooiaanvraagprocedures. De keuze van de meest geschikte procedure hangt af van de commerciële doelstellingen van de onderneming. Het is belangrijk om deadlines en procedures strikt te volgen. Een octrooigemachtigde kan bedrijven ondersteunen bij het beheren en opvolgen van hun intellectuele eigendom.